2020 - TİCARET SAVAŞLARI - 4                      

 

DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ’NÜN ANLAŞMAZLIKLARI ÇÖZÜMÜ  ORGANININ ETKİSİZLEŞTİRİLMESİ

 Küresel ticaret kurallarının oluşturulması kadar ülkeler arasında ticari konulardan kaynaklanan anlaşmazlıkların çözümü konusu DTÖ’yü oluşturan anlaşmaların en önemli unsuru teşkil etmişti.

 Gerçekten ülkeler arasında ticari ihtilafların belirlenen DTÖ kuralları çerçevesinde çözümlenmesi siyasi anlaşmazlıkları azaltan bir unsur olarak değerlendirilmişti.

 Bu kurallar ülkelerin iradeleri ile kendi mevzuatları uyarınca onayladığı için anlaşmazlıklarda uygulanacak kurallar esasında bir nevi ulusal mevzuat olarak ortaya çıkıyordu.

 Böylece uygulamalar ve Temyiz Organın bağlayıcı kararları ülkelerin egemenlik hakları çelişmeyeceği anlayışı genel kabul görmüştü.

Ticari anlaşmazlıkların kurulacak panel aracılığıyla bir çözüme kavuşturulması, bu çözümün taraflarca kabul edilmemesi durumunda tarafların Temyiz Organına başvurması öngörülmüştü.

 Temyiz organı DTÖ’nün tüm üyelerinin mutabakatı ile seçilmiş olan hâkimlerden oluşturulmaktadır.

 Üyeleri belirli sürelerle görev yapması ayrılan üyelerin yerlerine yeni üyelerin atanmasının oydaşım ile yapılması gerekmektedir.

 Bu arada değinilmesi gereken bir husus, DTÖ kuralları bağlayıcı hukuk kuralları olduğundan üye ülkelerinin her biri, üyelerin seçiminde veto hakkına sahip olmalarıdır.

 ABD, görev süreleri tamamlanan üyelerin yerine yenilerinin atanmasını son iki yıldır veto ediyordu.

 Bu defa süreleri dolan son iki üyelerin yerine yeni üyelerin seçilmesini 11 Aralık 2019 tarihinde yapılan DTÖ Genel Kurulu’nda veto etmiştir.

 Böylece DTÖ’nün kurulduğu 1995 yılında bu yana faaliyet gösteren Temyiz Organında sadece bir üye kalması nedeniyle Organ fiilen çalışamaz duruma gelmiştir.

ABD bir süredir temyiz organının mevcut kuralları uygulamak yerine, kural koyucu olarak bazı davalarda hüküm verdiği iddiası ile Organın işleyişini eleştiriyordu.

Bu konunun görüşüldüğü 9 Aralık tarihli Genel Kurul Toplantısında konuşma yapan ABD Daimi Temsilcisi, Temyiz Organının anlaşmaların metnine uymadığını, müzakereleri sürmekte olan konularda Temyiz Organının denetlenemeyen etkisinin devam ettiğini, Temyiz organın üyelerinin kendilerini kuralları uygulamak yerine bir “uluslararası mahkeme” içtihat yolunu açan hâkimleri olarak algıladıklarını belirtmiştir.

ABD bir süredir devam ettirdiği iddiasını muhtelif vesilelerle her ortamda dile getirmekle kalmayıp bu defa görev süreleri biten hâkimlerin yerlerine yeni hâkim atanmasını engellemek suretiyle organı işlevsiz bırakmıştır.

 Bu gelişme DTÖ’ nün ana işlevlerinden birinin tamamen devre dışı kalması tabiatıyla kurallı ticareti savunan ülkeler tarafından rahatsızlıkla karşılanmıştır.

  Ancak bu konuda yapılan ısrarlı girişimlere rağmen ABD’nin katı tutumu nedeniyle bir ilerleme sağlanamamıştır.

 Bunun üzerine Avrupa Birliği Norveç ve Kanada bu ülkeleri ilgilendiren davalarda başvurulabilecek bir temyiz düzen kurmaya çalıştıklarını açıklamışlardır.

 AB görev süreleri dolmuş üyelerin göreve devam etmelerini öngören bir arayış sürdürmüştür.

AB bunu çoklu bir arayış olarak takdim etmekten kaçınmakta “çok taraflı ara düzenleme” nitelendirmektedir.

 Çin bu girişime yakın tutum almıştır.

 Ayrıca, Avustralya, Arjantin, Brezilya, Şili, Japonya ve Türkiye  öneriyi ilgi ile karşıladıklarını ifade etmişlerdir.

 ABD girişimi tepki ile karşılamış ve mevcut düzenin devamı olarak tanımlayarak karşı çıkmaktadır.

Kısaca ABD ısrarla uyguladığı politikalar ile küresel ticaret konusunda 70 yıldır oluşan birikimin “çözülmesine” davet çıkarmaktadır.

 Kazakistan ‘da 2020’de yapılacak DTÖ Bakanlar toplantısı ABD politikaları bakımından önemli bir kilometre taşı olacağı ancak Temyiz Organı konusunda bir gelişme sağlanması güç olacağı anlaşılmaktadır.