İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ

 

BM kalkınma endeksine (UNDP) göre İnsani Gelişme Endeksi (İGE)                                    ve hedefleri şu şekilde tanımlanıyor:

 

 “İGE, insanların seçeneklerinin artırılmasının insani gelişmeye ilişkin

sonuçların değerlendirilmesinde temel ölçüt olduğunu                                  vurgulamak üzere geliştirilmiştir.”

 

İnsani gelişme yalnızca ekonominin değil insan hayatının zenginleşmesini merkeze alır.

 

 Bu yaklaşım insanları, fırsatları ve seçimlerini odağa alarak                                ekonomik gelişme bakış açısındaki eksik parçalara vurgu yapar.

 

Ekonomik büyümenin bir amaç değil insani gelişme için                                           bir araç olduğu düşüncesi son 25 yılda gittikçe artan oranda kabul görüyor.

 

Bu gelişmeye paralel olarak Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) kavramının

açıklayamadığı boyutları masaya yatıran İnsani Gelişme Endeksi                           benzer ekonomik göstergelere sahip ülkeler arasındaki gelişmişlik farklarını açıklamaya yarayan bir araç olarak tanımlanabilir.

 

Buna bağlı olarak farklı ülkelerde izlenen farklı politikaların kıyaslanabilme olanağı da doğuyor.

 

Bu anlamda İnsani Gelişme Endeksi ile 2015 Eylül ayında duyurulan                      Birleşmiş Milletler Küresel Kalkınma Hedefleri’nin önemli paralellikler                       taşıdığı söylenebilir.

 

Bir ülkenin İGE kapsamında değerlendirilebilmesi için,                                             endekste yer alan tüm boyutlarda güncel, güvenilir                                                          ve karşılaştırılabilir veriye ihtiyaç duyulur.

 

En son yayınlanan İGE raporu, dünya üzerindeki                                                              188 ülkeye dair verileri kapsıyor.

 

 İGE diğer kompozit endeksler gibi pek çok göstergenin                                   birleşiminden oluşuyor.

 

Bu göstergelerin büyük çoğunluğunda (doğası gereği) yıldan yıla                           büyük değişimler yaşanması pek mümkün değil ancak                                           geçmiş yıllara nazaran kıyaslama yapıldığında izlenen politikaların                         etkilerini gözlemlemek mümkün.

 

Örneğin, ülkedeki net okullaşma oranının bir yıl içerisinde belirgin oranda artması mümkün değilken, 5 yıl önceki endeks puanı ile karşılaştırıldığında eğitim politikasının etkisi gözle görülür hale gelebiliyor.

 

Türkiye, 15 Aralık 2015’te açıklanan İGE’de                                                                          188 ülke arasında 72. sırada yer aldı.

 

Türkiye’nin 2014 yılı İGE değeri 0.761 oldu ve bu değer bize                                   Türkiye’nin “yüksek insani gelişme” kategorisinde yer aldığını söylüyor.

 

Türkiye’nin İGE puanı 1980-2014 yılları arasında 0,492’den 0,761’e yükseldiğinin altını çizerken İGE ortalaması 0.867 olan Avrupa Birliği                                ve 0.882 olan OECD ortalamasının altında kaldığını belirtmek gerek.

 

Eşitsizlik faktörü hesaba katıldığında ise Türkiye’nin İGE değeri                                           %15,8’lik bir kayba uğramakta.

 

Ayrıca Türkiye’nin Kadın İnsani Gelişme Endeksi,

Erkek İnsani Gelişme Endeksi’nden daha az puana sahip.

 

Yani sosyo-ekonomik ve toplumsal cinsiyet temelli adaletsizlikler

Türkiye’nin insani gelişme seviyesinde ilk bakışta görünmeseler

de çözülmeyi bekleyen sorunları temsil ediyor.